Raj thackeray: 2020 मध्ये केंद्र सरकारने राष्ट्रीय शिक्षण धोरण (NEP) जाहीर केले, ज्यामध्ये त्रिभाषा सूत्राचा समावेश आहे. या धोरणानुसार, विद्यार्थ्यांना प्राथमिक स्तरावर तीन भाषा शिकवल्या जाव्यात: स्थानिक भाषा, इंग्रजी आणि हिंदी किंवा अन्य भारतीय भाषा. महाराष्ट्र सरकारने या धोरणाचा स्वीकार करताना प्रथम इयत्ता पहिलीपासून मराठी, इंग्रजी आणि हिंदी या तीन भाषा सक्तीच्या करण्याचा निर्णय घेतला. या निर्णयानुसार, मराठी आणि इंग्रजी माध्यमाच्या शाळांमध्ये इयत्ता 1 ली ते 5 वीपर्यंत हिंदी ही तृतीय भाषा म्हणून शिकवली जाणार होती.
हा निर्णय जाहीर होताच राज्यभरातून तीव्र प्रतिक्रिया उमटल्या. मराठी भाषा आणि संस्कृतीच्या समर्थकांनी हिंदीच्या सक्तीला विरोध दर्शवला. सामान्य पालक, शिक्षक आणि राजकीय पक्षांनीही या निर्णयावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले. विशेषतः, हिंदीला राष्ट्रभाषेचा दर्जा नसताना ती का लादली जात आहे, असा सवाल उपस्थित झाला.
लोकांच्या तीव्र विरोधानंतर आणि जनमताचा दबाव वाढल्यानंतर महाराष्ट्र सरकारने आपल्या निर्णयात बदल केला. सरकारने हिंदी भाषा सक्तीची नसल्याचे स्पष्ट केले आणि ती पर्यायी भाषा म्हणून उपलब्ध असेल, असे सांगितले. मात्र, नुकत्याच जारी झालेल्या शासन निर्णयात (जीआर) पुन्हा एकदा हिंदीचा उल्लेख तृतीय भाषा म्हणून करण्यात आला आहे. यावेळी ‘अनिवार्य’ हा शब्द वगळण्यात आला असला तरी, 20 पेक्षा जास्त विद्यार्थ्यांची पटसंख्या असल्यास इतर भाषा शिकवता येतील, असे नमूद करण्यात आले आहे.
या नव्या जीआरमुळे पुन्हा एकदा वादाला तोंड फुटले आहे. सरकारच्या या धरसोडवृत्तीमुळे पालक आणि शिक्षकांमध्ये संभ्रम निर्माण झाला आहे. एकीकडे सरकार हिंदी सक्ती नसल्याचे सांगत आहे, तर दुसरीकडे शासन निर्णयात हिंदीचा समावेश कायम ठेवण्यात आला आहे. यामुळे सरकारच्या हेतूंवर प्रश्नचिन्ह उपस्थित झाले आहे.
राज ठाकरेंचा तीव्र विरोध
महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेचे (मनसे) अध्यक्ष राज ठाकरे यांनी या प्रकरणी आक्रमक भूमिका घेतली आहे. त्यांनी राज्यातील सर्व शाळांच्या मुख्याध्यापकांना पत्र लिहून हिंदी भाषेच्या सक्तीविरोधात ठाम राहण्याचे आवाहन केले आहे. या पत्रात त्यांनी हिंदीच्या सक्तीला राजकीय हेतू असल्याचा आरोप केला आहे. “हिंदी ही राष्ट्रभाषा नाही, ती फक्त उत्तर भारतातील काही प्रांतांमध्ये बोलली जाणारी राज्यभाषा आहे,” असे राज ठाकरे यांनी ठामपणे नमूद केले.
राज ठाकरेंनी मुख्याध्यापकांना दिलेले पत्र जसंच्या तसं…
महाराष्ट्रातील तमाम शाळांच्या मुख्याध्यापकांना सस्नेह जय महाराष्ट्र, एप्रिल महिन्यापासून महाराष्ट्रात शिक्षण विभागाचा नुसता गोंधळ सुरु आहे. आधी महाराष्ट्र राज्य शिक्षण मंडळाचा अभ्यासक्रम असलेल्या शाळांमध्ये इयत्ता पहिलीपासून तीन भाषा शिकवायच्या आणि त्यात मराठी, इंग्रजी आणि हिंदी सक्तीची करायची असा निर्णय आला. ज्याला महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेने कडाडून विरोध केला, पुढे त्यावर जनमत तयार झालं. पुढे जनमताचा रेटा बघून सरकारने हळूच पळवाट काढली आणि सांगितलं की हिंदीची सक्ती नसेल पण कोणाला हिंदी शिकायची असेल तर तो अभ्यासक्रम उपलब्ध करून दिला जाईल. हिंदी भाषेच्या सक्तीचा प्रश्नच येत नाही. कारण हिंदी ही काही राष्ट्रभाषा नाही. ती उत्तरेतल्या काही प्रांतांमध्ये बोलली जाणारी भाषा आहे, म्हणजे एका अर्थाने ती असलीच तर राज्यभाषा आहे. त्यात ती ज्या राज्यांमध्ये बोलली जाते तिथे पण अनेक स्थानिक भाषा आहेत, ज्या हिंदीच्या वरवंट्याखाली येऊ लागल्यात आणि अशी भीती आहे की तिथल्या स्थानिक बोलीभाषा काळाच्या ओघात नष्ट होतील. अर्थात आपली स्थानिक बोलीभाषा मरु द्यायची का नाही हा निर्णय त्यांनी घ्यायचा आहे, आपल्या काय देणंघेणं त्याच्याशी. पण महाराष्ट्रात जेंव्हा अशी सक्ती आली तेंव्हा मात्र आम्ही आवाज उठवला आणि यापुढे पण उठवत राहणार. पुढे सरकारने सांगितलं की इयत्ता पहिलीपासून दोनच भाषा शिकवल्या जातील. बरं याचा लेखी आदेश अजून आला आहे का ? तसा तो कुठे आला असेल तरी आम्हाला तो दिसला नाही. कागदी घोडे नाचवण्यात हुशार असलेलं सरकार हा कागद पण नाचवून दाखवेल. मग आमचा प्रश्न आहे मग तिसरी भाषाच मुलांना शिकायची नाहीये तर मग पुस्तक छपाई का सुरु आहे. माझ्या महाराष्ट्र सैनिकांच्या निदर्शनास आलं आहे की पुस्तक छपाई सुरु आहे. याचा अर्थ सरकार छुप्या मार्गाने भाषा लादण्याचे उद्योग करणार असं दिसतंय. याला तुम्ही शाळांनी सहकार्य करू नका. मुलांवर भाषा लादण्याचा सरकारचा प्रयत्न आहे, जो हाणून पाडला पाहिजे. यांत एकतर मुलांचं नुकसान आहेच पण मराठी भाषेचं नुकसान आहे. सरकार काय वरून जे सांगतील त्याच्या मागे घरंगळत जायला तयार आहे, पण तुम्ही बळी पडू नका. तशी गरजच नाही. आणि तुम्हाला सरकारकडून जबरदस्ती झाली तर आम्ही आहोत. मुळात त्यांना उत्तम सुशिक्षित नागरिक होऊन देशाचं तसंच महाराष्ट्राचं नाव मोठं करण्यासाठी राज्य भाषा आणि एक जागतिक भाषा शिकली म्हणजे झालं ,अजून भाषांची आत्ता खरतर काय गरज ? पण हे चाललेलं राजकारण आपण समजून घेतले पाहिजे ! उत्तरेतल्या लोकांना सुसंकृत महाराष्ट्र काबीज करायचा आहे आणि त्यासाठीचा सोपा मार्ग म्हणजे थेट किंवा आडवळणाने त्यांची भाषा माथी मारायची. त्या राजकारणाला तुम्ही बळी पडू नका. उद्या ती मुले मोठी झाल्यावर त्यांच्या गरजेनुसार त्यांना हवी ती भाषा ते शिकू शकतात पण आत्ता पासूनच हे ओझे त्यांच्यावर कशाला ? तुम्ही ठाम राहिलात आणि सरकारचे मनसुबे उधळून लावलेत तर आम्ही तुमच्या पाठीशी पहाडासारखे उभे राहू. पण तुम्ही स्वेच्छेने सरकारच्या छुप्या हेतूंना मदत करून, महाराष्ट्रातील विद्यार्थ्यांवर भाषेचं ओझं लादणार असाल आणि अशी भाषा लादणार असाल, जी शिकली काय नाही शिकली काय, फरक पडत नाही, तर मात्र माझे महाराष्ट्र सैनिक तुमच्याकडे (चर्चेला ) येतील. या विषयांत जसा आम्ही तुमच्याशी संवाद साधतोय तसंच एक पत्र आम्ही सरकारला पण पाठवलं आहे. हिंदी भाषेच्या किंवा एकूणच तिसऱ्या भाषा शिकवली जाणार नाही याचं लेखी पत्र हवं असं आम्ही सरकारला ठासून सांगितलं आहे. ते पत्र काढतील किंवा न काढतील, पण तुम्ही या बाबतीत सरकारच्या छुप्या हेतूंना मदत करणार असाल तर हा आम्ही महाराष्ट्र द्रोह समजू हे नक्की… महाराष्ट्रात या भाषा लादण्याच्या प्रकरणाबाबत प्रचंड असंतोष आहे हे आपण ध्यानात ठेवावे ! बाकी आपण सुज्ञ आहातच ! अधिक काय लिहीणे ! आपला राज ठाकरे ।
राज ठाकरेंच्या पत्रातील महत्त्वाचे मुद्दे
- हिंदीच्या सक्तीचा विरोध: राज ठाकरे यांनी हिंदी सक्तीला मराठी भाषा आणि संस्कृतीवर आघात मानला आहे. त्यांनी म्हटले की, महाराष्ट्रात मराठी आणि इंग्रजी या दोन भाषा पुरेशा आहेत. तिसऱ्या भाषेची सक्ती करणे म्हणजे विद्यार्थ्यांवर अनावश्यक ओझे लादणे आहे.
- शाळांना आवाहन: राज ठाकरे यांनी शाळांच्या मुख्याध्यापकांना सरकारच्या दबावाला बळी न पडण्याचे सांगितले. “तुम्ही ठाम राहिलात, तर आम्ही तुमच्या मागे खंबीरपणे उभे आहोत,” असे आश्वासन त्यांनी दिले.
- सरकारवर टीका: सरकार कागदावर आदेश बदलत असले तरी, छुप्या मार्गाने हिंदी लादण्याचा प्रयत्न करत आहे, असा आरोप ठाकरे यांनी केला. त्यांनी पुस्तक छपाई सुरू असल्याचा दाखला देत सरकारच्या हेतूंवर प्रश्न उपस्थित केला.
- मराठी भाषेचे संरक्षण: मराठी भाषेचे नुकसान होऊ नये, यासाठी सर्वांनी एकत्र येऊन लढण्याचे आवाहन त्यांनी केले. त्यांनी हिंदीच्या सक्तीला ‘महाराष्ट्र द्रोह’ संबोधले आहे.
महाराष्ट्रातील तमाम शाळांच्या मुख्याध्यापकांना सस्नेह जय महाराष्ट्र,
— Raj Thackeray (@RajThackeray) June 18, 2025
एप्रिल महिन्यापासून महाराष्ट्रात शिक्षण विभागाचा नुसता गोंधळ सुरु आहे. आधी महाराष्ट्र राज्य शिक्षण मंडळाचा अभ्यासक्रम असलेल्या शाळांमध्ये इयत्ता पहिलीपासून तीन भाषा शिकवायच्या आणि त्यात मराठी, इंग्रजी आणि… pic.twitter.com/6UokP2N0QA
हिंदी सक्तीचा वाद का?
हिंदी भाषेच्या सक्तीवरून निर्माण झालेल्या वादामागे अनेक कारणे आहे:
- मराठी भाषेची अस्मिता: महाराष्ट्रात मराठी ही राज्यभाषा असून, ती स्थानिक संस्कृतीचा अविभाज्य भाग आहे. हिंदीच्या सक्तीमुळे मराठी भाषेच्या अस्मितेला धक्का बसण्याची भी शक्ती आहे.
- राष्ट्रभाषेचा गैरसमज: अनेकांचा गैरसमज आहे की हिंदी ही भारताची राष्ट्रभाषा आहे. मात्र, भारतीय संविधानात हिंदीला फक्त राजभाषेचा दर्जा आहे. यामुळे हिंदीला सक्तीने लादण्याला विरोध होत आहे.
- शैक्षणिक ओझे: प्राथमिक स्तरावर तीन भाषा शिकवण्यामुळे विद्यार्थ्यांवर अतिरिक दबाव येईल, असा युक्तिवाद शिक्षक आणि पालक करत आहेत.
- राजकीय हेतू: काही राजकीय पक्षांचा आरोप आहे की, हिंदीच्या सक्तीमागे उत्तर भारतातील राजकीय प्रभाव वाढवण्याचा हेतू आहे. यामुळे हा वाद अधिक तीव्र झाला आहे.
पालक आणि शिक्षकांचा दृष्टिकोन
या वादात पालक आणि शिक्षकांचा दृष्टिकोनही महत्त्वाचा आहे. अनेक पालकांचे म्हणणे आहे की, प्राथमिक स्तरावर मुलांना मराठी आणि इंग्रजी शिकवणे पुरेसे आहे. हिंदी किंवा इतर भाषा नंतरच्या टप्प्यावर पर्यायी विषय म्हणून शिकवावी. शिक्षकांचे मत आहे की, तीन भाषा शिकवण्यासाठी पुरेसे प्रशिक्षित शिक्षक आणि संसाधने उपलब्ध नाहीत. यामुळे शिक्षणाचा दर्जा खालावण्याची शक्यता आहे.
पुढे काय?
हा वाद अद्याप संपलेला नाही. राज ठाकरे यांनी सरकारला हिंदी सक्ती नसल्याचा लेखी आदेश जारी करण्याची मागणी केली आहे. त्याचवेळी, मनसे कार्यकर्त्यांनी याविरोधात आंदोलनाची तयारी सुरू केली आहे. सरकार यावर काय भूमिका घेते आणि हा वाद कसा निकाली निघतो, याकडे सर्वांचे लक्ष लागले आहे.
महाराष्ट्रातील भाषा धोरणाचा हा वाद केवळ शैक्षणिक प्रश्नापुरता मर्यादित नसून, यात मराठी अस्मिता, संस्कृती आणि राजकीय विचारसरणी यांचाही समावेश आहे. यामुळे हा विषय अधिक संवेदनशील बनला आहे.
Thanks I have recently been looking for info about this subject for a while and yours is the greatest I have discovered so far However what in regards to the bottom line Are you certain in regards to the supply
Your writing has a way of resonating with me on a deep level. I appreciate the honesty and authenticity you bring to every post. Thank you for sharing your journey with us.